Έθιμα Πρωτοχρονιάς – Θεοφανείων

– Την ώρα που μπαίνει ο καινούριος χρόνος οι νοικοκυρές ανοίγουν τη βρύση και την αφήνουν να τρέχει αρκετή ώρα. Πίστευαν ότι ο χρόνος έτσι θα κυλήσει ευχάριστα σαν το νερό της βρύσης.

– Την παραμονή της Πρωτοχρονιάς οι δρόμοι γεμίζουν με τα «ποδαράκια»
Το ποδαρικό αποτελείται από μεγάλα πανέρια γεμάτα όλων των ειδών τις λιχουδιές (μπακλαβά, φρούτα, ξηρούς καρπούς, γαλοπούλα, κότα κ.ά). Συνήθως το πήγαιναν οι νεοαρραβωνιασμένες κοπέλες στην πεθερά τους αλλά και οι νιόπαντροι στην κουμπάρα τους ή και η μητέρα στη νονά του νεοφώτιστου μωρού της.

– Την ημέρα της Πρωτοχρονιάς αφήνουν τα σκουπίδια μέσα στο σπίτι, για να μην πετιέται τίποτα όλη τη χρονιά.

– Νωρίς το πρωί της Πρωτοχρονιάς, η μητέρα ή ο πατέρας έφερναν από τη θάλασσα δύο πέτρες και έλεγαν: «Καλημέρα Άη- Βασίλη, έφερά σου γεροσύνη, όλο μάλαμα κι ασήμι».

– Πολύ μεγάλη σημασία δίνουν στο πρόσωπο που πρωτομπαίνει στο σπίτι την ημέρα της Πρωτοχρονιάς. Αν όλα πήγαιναν καλά, κατά τη διάρκεια του χρόνου τον θεωρούσαν γουρλή, αν όχι, γρουσούζη και τον απέφευγαν όλοι.

– Το μεσημέρι της Πρωτοχρονιάς, κόβεται η βασιλόπιττα από το γεροντότερο της οικογένειας.

– Την Πρωτοχρονιά όλη μέρα λένε καλημέρα από το πρωί ως το βράδυ. Το τραπέζι είναι στρωμένο όλη μέρα γεμάτο από καλούδια που έχει φτιάξει η νοικοκυρά : κουραμπιέδες, γλυκομακάρονα τηγανίτες με μέλι, ούζο, καρύδια, αμύγδαλα, ζεβλεπιές κάστανα. Οι συγγενείς και φίλοι μπαίνουν και παίρνουν από το τραπέζι ότι θέλουν ανταλλάσσοντας μεταξύ τους ευχές όπως «Χρόνια Πολλά», «Καλή Χρονιά», «Ευτυχές το νέον ‘Έτος», « ότι ποθείτε στην οικογένειά σας».

– Φυσικά, δε λείπει το κόψιμο της παραδοσιακής βασιλόπιττας. Το πρώτο κομμάτι του Χριστού και ακολουθούν της Παναγιάς, του Άη- Βασίλη, του σπιτιού, της οικοδέσποινας, των λοιπών μελών της οικογένειας, του καϊκιού, του χωραφιού κ.λ.π.

– Το βράδυ της Παραμονής της Πρωτοχρονιάς ομάδες παιδιών αλλά και μεγάλων, έψαλλαν τα πρωτοχρονιάτικα κάλαντα γυρνώντας όλα τα σπίτια του χωριού. Οι νοικοκυρές τους φίλευαν γλυκά και μερικές φορές, χρήματα.

– Την Πρωτοχρονιά έστηναν τον Αποκριάτικο Χορό για να κυλήσει όλος ο χρόνος με γλέντια και χαρές. Πράγματι, οι διασκεδάσεις στα σπίτια δεν έλειπαν από τη γιορτή του Αγίου Αντωνίου και πέρα, όπως χαρακτηριστικά : «Απ’ τ’ Άη – Αντωνιού και πέρα δώσ’ του φουστανιού σου αέρα».

– Τις ημέρες των Χριστουγέννων και της Πρωτοχρονιάς και παιδιά συνήθιζαν να παίζουν με καρύδια και αμύγδαλα. Έκαναν ένα κύκλο και μέσα έβαζαν καρύδια και αμύγδαλα. Από μία ορισμένη απόσταση προσπαθούσε καθένα μ’ ένα μεγάλο καρύδι τη «μάνα» να βγάλει τα καρύδια έξω από τον κύκλο.

– Το παραδοσιακό φαγητό της Πρωτοχρονιάς είναι τα ντολμαδάκια ή γιαπράκια. Μ’ αυτό τον τρόπο ήλπιζαν ότι το σπίτι όλο το χρόνο θα είναι γεμάτο από καλά όπως τα γιαπράκια και το ρύζι.

– Τα «μισόφωτα», δηλαδή την προηγούμενη μέρα των Θεοφανείων, πήγαιναν τα χαράματα μόλις κτυπούσε η καμπάνα στην εκκλησία μ’ ένα φαναράκι για να πάρουν το «καινούριο φως», που πρέπει να το κρατήσουν σαράντα μέρες άσβηστο. Συνήθως, ένα παιδί τροφοδοτούσε όλη τη γειτονιά προσέχοντας να μη μπει το φαναράκι σε κανένα σπίτι, προτού προμηθευτούν όλοι το γένος «νέο φως». Στο παιδί έδιναν χρήματα.

– Την ημέρα των Θεοφανείων έριχναν τον Σταυρό στη θάλασσα κι έπεφταν πολλοί να τον πιάσουν. Όποιος τα κατάφερνε, ήταν ο τυχερός της χρονιάς. Έπαιρνε το Σταυρό, τον έβαζε σ’ ένα δίσκο με λουλούδια και γύριζε όλο το χωριό. Οι συγχωριανοί τον προσκυνούσαν και έριχναν χρήματα στο δίσκο, που ανήκαν σ’ αυτόν που έπιασε το Σταυρό.